Bij rouw volgen we vaak allerlei protocollen. Condoleance en begrafenis gaan meestal volgens een bepaald protocol en op veel scholen staat een rouwprotocol in de kast. Daar staat in wat directie en leerkrachten moeten doen bij het overlijden van een kind, ouder of collega. Alles gaat volgens het boekje. Maar dat is nu net het probleem. Rouw houdt zich niet aan protocollen en gaat niet volgens het boekje en dat is waar deze blog over gaat. Rouw is namelijk rauw en dat heeft niks met protocollen te maken.
Rauwe rouw
Toen ik vijftien was, overleed mijn vader. Dat was na een periode van ziekte en dus waren we voorbereid op de dagen tussen zijn overlijden en de begrafenis. Dat waren gekke dagen, maar dat waren ook dagen waarin er van alles gebeurde. Echt tijd om na te denken was er niet en alles ging ‘volgens het boekje’.
Na een week begon het ‘gewone leven’ weer. Naar school, huiswerk maken en alle andere dingen die je doet als puber. Maar toch was alles anders. Gelukkig was er ook nog gewoon lol, want ja, het leven ging ‘gewoon’ door. Gelukkig maar. Soms was er ineens verdriet. Rauwe rouw kwam om een hoekje kijken. Er waren feestjes die ineens niet meer gevierd hoefden te worden. Sommige klasgenoten vermeden me. Dat snapte ik. Ik zou zelf een paar maanden eerder precies hetzelfde gedaan hebben. Ik zou geen idee hebben gehad wat ik moest zeggen. Toen bleek dat ik nog gewoon over normale dingen kon praten, vielen de muren weg en was alles weer ‘gewoon’.
“Het eerste jaar is het moeilijkst; daarna wordt het beter!”
In de eerste maanden na het overlijden van mijn vader werd ik van alle kanten overspoeld door de vraag hoe het met me ging. Heel erg lief uiteraard, maar ik geef toe dat ik het als puber soms ook gewoon heel erg irritant vond. Ik wilde soms gewoon lekker even lol maken. Dan zat ik niet te wachten op de zoveelste onbekende die me er even aan moest herinneren dat ik ‘anders’ was.
Eén van de dingen die ik van volwassenen het meest hoorde, was dit: “Het eerste jaar is het moeilijkst; daarna wordt alles beter.” Ik hoorde het echt heel vaak. Ik pakte het nogal letterlijk op. (Wat logisch is, aangezien ik toen natuurlijk al autistisch was, maar ik wist het nog niet.)
Hoera, er is een jaar om!
Toen was het eerste jaar voorbij. Exact een jaar na het overlijden van mijn vader werd ik wakker in een soort blijde hoop. Dit had ik al die keren gehoord. Nu zou alles beter worden. Maar het was niet beter.
Ik troostte mezelf met de gedachte dat het misschien nog een weekje zou duren. Ik herbeleefde alles. Elke dag en elke seconde. De dag dat hij ziek werd tot de dag dat hij overleed, had ik al herbeleefd. Ik dacht dat ik nu misschien nog de dagen tot een jaar na de begrafenis moeilijk zou vinden en dan zou het dus over zijn. Ja toch? Dan zou het toch over zijn? Dat hadden al die volwassenen gezegd.
Wat had ik gedacht?
Wat had ik nu eigenlijk gedacht? Had ik gedacht dat na een jaar van rouw en na maanden van herbeleven van alle dagen van het ziek-zijn van mijn vader ineens alles anders zou worden? Had ik verwacht dat ik op dag 366 na zijn overlijden op magische wijze helemaal happy wakker zou worden en dat alles weer als vanouds zou zijn, behalve dan dat er één persoon miste?
Geen idee wat ik had gedacht. Ik weet wel dat heel, heel vies tegenviel. Het werd helemaal niet beter. Het leek zelfs wel alleen maar erger te worden. Het werd ‘echt’. Het leven draaide door en dat was goed. Maar de rouw was er nog. Niet altijd, maar soms ineens op rare momenten. Prima natuurlijk, maar wist ik veel. Na een jaar zou het over zijn, dus…
Rouw houdt zich niet aan protocollen
Achteraf begrijp ik wat beter wat er gebeurde. Mijn autistische brein is gek op duidelijkheid. Ik had me dus vol hoop vastgeklampt aan het idee dat na een jaar alles over zou zijn. Dat was het niet. Logisch natuurlijk, want rouw houdt zich niet aan protocollen. De rouw is nu, na al die jaren, niet meer rauw. Maar soms is het er opeens nog wel en dat is prima. Zoals mijn huisarts het ooit zei: “Je vader is je tranen waard.” En zo is het. Als mensen me dát hadden verteld, had ik mezelf na een jaar niet gek gevonden en was ik niet zo teleurgesteld geweest. Dan had ik geweten dat ik gewoon rouw had en dat rouw zich niet aan protocollen houdt, maar bij iedereen anders verloopt. En hoe het ook verloopt: het is jouw rouw, dus het is ‘goed’.
Hoofdtaal 
Wat een mooie uitspraak van je huisarts! En inderdaad, er zijn geen regels voor rouwen…
LikeGeliked door 1 persoon
Wat mooi geschreven! Ik hoop dat mensen die door een rouwproces gaan, dit lezen. En voor mensen zoals ik, die er (op dit moment) niet mee leven, bevat het goede tips. Want ja, het is een grillig iets en dat maakt dat we soms wegkijken of de standaard riedeltjes gaan afdraaien in plaats van er op een liefdevolle, helpende manier mee omgaan.
LikeLike
Als je gewoon jezelf bent, ook al is dat stuntelend, is wat je zegt volgens mij altijd goed. En je kunt natuurlijk ook gewoon zeggen dat je niet weet wat je moet zeggen…
LikeLike
Jouw logje sluit aardig aan bij het mijne. Alleen al omdat de omstandigheden voor iedereen anders zijn is ook de rouw voor iedereen anders. De rouw van een kind dat een ouder verliest is grotendeels vergelijkbaar met het verlies van een partner . ( dan speelt alleen nog mee dat ook de liefdespartner gemist wordt) Het verlies wordt dagelijks ervaren en veroorzaakt deels aangepaste leefomstandigheden. Voor een kind is dan nog heel lastig omgaan met mensen “die niet weten wat te zeggen”, volwassenen kunnen daar wat beter in sturen en zelf beter aangeven wanneer welke aandacht prettig is , of juist niet. Ik merk zelf ook dat ik vaak gesprekken mijd, of bijstuur, wanneer ik even niet zeker genoeg in m’n schoenen sta. Als kind moet je dat heel moeilijk gevonden hebben en ook niet zo goed kon begrijpen. Dit gun je geen kind natuurlijk.
LikeLike
Gesprekken mijden deed ik ook hoor. Ik wist als vijftienjarige haarfijn hoe ik om me heen moest kijken en moest zorgen dat ik bepaalde mensen mis zou lopen. Maar voorop blijft staan dat rouw inderdaad voor iedereen anders is. En dat is volgens mij ook prima, zolang we dat maar ‘accepteren’ en een ander niet onze ervaring opdringen.
LikeLike
Precies, en wat je in een eerdere reactie al zei, zeg desnoods dat je niet wéét wat je moet zeggen, dat is toch een ingang waar iemand in rouwverwerking de richting van het gesprek mee kan bepalen variërend van ” dat begrijp ik maar dankjewel voor je medeleven, “tot ” vertellen wat je graag graag wilt vertellen. “
LikeGeliked door 1 persoon
Heel goed geschreven. Vaak proberen mensen juist gevoelens in protocollen te stoppen omdat ze bang zijn voor die gevoelens. En dat is heel jammer. Als je naar andere landen kijkt, zie je daar waarschijnlijk ook protocollen, maar heel andere voor rouw en vaak veel betere.. zeker in Zuid Europa mag je rouwen.
LikeGeliked door 1 persoon
Mooi geschreven! Het is een houvast, een rouwprotocol, als er plots een leerkracht (collega), een jonge ouder of zelfs een kind overlijd (ik heb het alle drie meegemaakt), want dat zijn situaties waar je niet verwacht mee in aanraking te komen en die erin hakken. Maar je hebt helemaal gelijk dat rouw zich niet aan protocollen houdt en niet volgens het boekje verloopt. Wat een mooie opmerking van de huisarts!
LikeLike
Klopt. En voor de praktische zaken (zoals wie vertelt het wie, onderhoudt contact met de familie, enz.) is het ook handig. Maar voor gevoelens werkt het niet. Heftig trouwens dat je het allemaal hebt meegemaakt.
LikeLike
Super geschreven meis!!
En jouw huisarts, ik wil er ook zo eentje.
LikeGeliked door 1 persoon
Ik vraag zelf altijd aan mensen wat ze prettig vinden. Op die manier geef ik hen de ruimte, en kan ik daarbij aansluiten.
LikeLike
Dat vind ik ook heel mooi!
LikeGeliked door 1 persoon
Heel mooi stuk! Ik was net bij mijn baan begonnen toen mijn opa overleed, dat werk is het nooit meer geworden. Ik mocht precies 1 dag vrij (en die avond) en daarna fulltime onregematig werken. Het heeft het allemaal geen goed gedaan had ik het geweten dan had ik anders gehandeld.
LikeLike
Pfff… dat zal allemaal wel precies volgens de regeltjes in de CAO zijn, maar echt menselijk is het niet, terwijl dat wel is wat je dan nodig hebt.
LikeLike
Ik denk dat je gelijk hebt. En het gaat in golven. Soms is het keiverdrietig en soms mild op de achtergrond.
LikeGeliked door 1 persoon
Ja, en je kunt die golven niet voorspellen, vind ik.
LikeLike
Heel mooi beschreven en het is zo waar: soms heel verdrietig, komt het op momenten naar boven en is het weer heel heftig. Momenten die je niet wilt…
LikeGeliked door 1 persoon
Ik denk dat rouw inderdaad heel persoonlijk is en zich niet laat vangen in protocollen. Dat gezegd hebbend, kunnen rituelen en routines denk ik soms wel helpend zijn om je door de moeilijke tijd te tillen.
LikeLike
Dat denk ik ook, zeker wat betreft praktische zaken.
LikeLike