Boekenpraat: De nazi’s kenden me bij naam (Magda Hellinger & Maya Lee)

Het verhaal

Magda Hellinger werd als vijfentwintigjarige door de Duitsers naar Auschwitz getransporteerd. Ze was Joods en hoewel ze lange tijd dacht dat ze ‘veilig’ was door haar baan als leerkracht, was ze dat niet.

In Auschwitz kreeg Magda taken waarbij ze verantwoordelijkheid droeg. Ze was blokoudste van diverse barakken, zoals bijvoorbeeld in de barak waarin vrouwen zaten die werden gebruikt voor medische experimenten. Later werd zij aangesteld als kampoudste. Ze was toen verantwoordelijk voor een hele sector in Auschwitz. Daarbij was zij verantwoordelijk voor zo’n 30.000 vrouwen.

Haar taken brachten met zich mee dat Magda voor de nazi’s niet alleen gevangene 2318 was, maar dat zij haar bij naam kenden en soms ook aanspraken. De ‘bevoorrechte’ positie was er voor Magda één van constant op haar hoede zijn en afwegingen maken. Door haar positie kon ze andere gevangenen helpen, maar tegelijkertijd stond ontdekking van ‘menselijkheid’ gelijk aan problemen. Dan zouden de Duitsers orde op zaken komen stellen én zou er voor Magda maar één weg uit Auschwitz zijn. Zoals ze dat zelf omschrijft: door de schoorsteen.

Magda Hellinger beschreef haar ervaringen en na haar overlijden maakte haar dochter er -samen met auteur David Brewster- het boek ‘De nazi’s kenden me bij naam’ van.

Mijn mening

Kiezen tussen de dood en medemenselijkheid
Magda Hellinger probeerde in haar posities als blok- en kampoudste de levens van andere gevangenen in concentratiekamp Auschwitz te redden. Zo kon zij soms invloed uitoefenen op selecties of kon zij door haar contacten met andere gevangenen medicijnen ‘organiseren’ om voor zieken te kunnen zorgen. Zij wist dat ze het moorden van de nazi’s niet zou kunnen stoppen, maar probeerde op een plek van moord en haat medemenselijkheid te brengen.

Terwijl Magda dat deed, was ze zich er altijd van bewust dat ze, als ze ‘betrapt’ zou worden op menselijkheid, gestraft zou worden. Een andere straf dan de dood was bijna niet mogelijk. Dat weerhield Magda er echter niet van om te volharden in haar missie van het behouden van haar menselijkheid.

Magda vertelt eerlijk over de uitzichtloosheid en over het kleine sprankje hoop dat er soms toch ook was. Ze laat zien hoe bizar het leven in de kampen was. Tijdens de bekende dodenmarsen, waarbij gevangenen vanuit Auschwitz aan het einde van de oorlog naar andere kampen moesten lopen, betrapte Magda zichzelf erop dat ze uitkeek naar aankomst in een kamp. Was dat haar leven geworden? Een kamp zien als een ‘goede’ plek?

Rauw en eerlijk
Magda Hellinger is in haar beschrijvingen van haar periode in Auschwitz goudeerlijk. Haar positie als kampoudste bracht óók met zich mee dat er van haar werd verwacht dat zij de gevangenen in het gareel zou houden. Magda wist: als ik het niet doe, stelt de SS orde op zaken en dat moet voorkomen worden.

Dat zorgde ervoor dat Magda soms moest ingrijpen en daarbij heeft zij een aantal keer ‘geweld’ moeten gebruiken. Soms hebben mensen na de oorlog alleen dat deel van Magda’s daden onthouden. Zo trok zij tijdens de dodenmarsen mensen van een kar die onderweg waren om vermoord te worden. Deze mensen waren op de karren gestapt omdat ze te moe waren om nog te lopen. Toen één van deze jonge vrouwen door Magda van de kar werd gehaald, heeft Magda haar in het gezicht geslagen om haar bij zinnen te laten komen en te laten stoppen met gillen. Na de oorlog herinnerde deze vrouw zich alleen de klap in het gezicht, maar besefte zij niet dat Magda haar leven had gered. Dit soort incidenten hebben ervoor gezorgd dat Magda diverse keren voor rechters heeft moeten verschijnen en dat haar oorlogsverleden haar altijd is blijven achtervolgen.

Hoewel ze haar kinderen daarover weinig vertelde (de oorlog hoorde ‘gewoon’ bij haar levensverhaal, maar leek geen groot issue), schreef ze er wel over. Pas na de dood van Magda besefte haar dochter Maya Lee wat het echte verhaal van haar moeder was. Zij gebruikte de verslagen van haar moeder, interviews die zij na de oorlog gaf en memoires van andere gevangenen als basis voor ‘De nazi’s kenden me bij naam’. Het resulteerde in een boek met een rauw en goudeerlijk verhaal.

Conclusie
In ‘De nazi’s kenden me bij naam’ vertelt Magda Hellinger haar levensverhaal. Zij was blok- en later kampoudste in concentratiekamp Auschwitz en probeerde op een plek van moord en haat menselijkheid en liefde te behouden én uit te delen. Ze hielp gevangen waar ze kon, terwijl ze moest oppassen dat de nazi’s haar niet zouden straffen voor ‘soft’ gedrag.

Het is een rauw en eerlijk verhaal, waarin Magda vertelt over de misdaden van de nazi’s en ook haar eigen minder mooie acties eerlijk beschrijft.
Een indrukwekkend en heftig ooggetuigenverslag van iemand die Auschwitz overleefde.
Het boek is non-fictie, maar het woordgebruik is eenvoudig (Duitse woorden zijn uitgelegd in een woordenlijst) en het leest snel en eenvoudig.

Meer informatie over De nazi’s kenden me bij naam

Dit boek ook lezen?
Koop ‘De nazi’s kenden me bij naam’ bij bol.com.

Boekgegevens
Titel: De nazi’s kenden me bij naam
Auteur: Magda Hellinger & Maya Lee (met David Brewster)
Vertaling: Ernst Bergboer
Uitgeverij: Mozaïek
Genre: Non-fictie (Tweede Wereldoorlog, concentratiekampen, levensverhaal)
Pagina’s: 336 (inclusief fotopagina’s)

Deze blog bevat een affiliate link. Als je via deze link iets koopt, krijg ik een klein percentage van het aankoopbedrag. Uiteraard betaal je daar zelf niets extra voor.